‘महिलाहरुका लागि २० किलो आटाको थैलिका लागि कैयौं दिनसम्म सडकमा बसेर कुर्नु पर्ने दिन आउनु भनेको राम्रो कुरा होइन । ठूलो संख्यामा अहिले हामी महिलाहरु कैयौं घण्टासम्म फरक फरक ठाउँमा आटा किन्नका लागि उभिएका छौं । यस्तो बेला कसैलाई पिसाब लागेमा कहाँ जाने ? यो कुनै गर्व गर्ने कुरा त होइन नि’ यो भनाइ पाकिस्तानस्थित बलुचिस्तानको राजधानी क्वेटाको बरौरी रोड क्षेत्रकी ७० वर्षकी इमाम बीबीको हो । उनले सोमबार क्वेटा रेलवे स्टेसनको सामुन्ने कैयौं घण्टासम्म कुरिरहँदा पनि सरकारी मूल्यमा पाउने आटाको थैली पाइनन् ।

पाकिस्तानका विभिन्न क्षेत्रमा पछिल्ला कैयौं दिनदेखि सरकारी मूल्यमा आटा नपाइएको खबर सार्वजनिक भइरहेको छ ।

बलुचिस्तानमा पछिल्लो दुई हप्तामा आटाको हाहाकार मच्चिएको छ । यसकारण राजधानी क्वेटामा २० किलो आटाको मूल्य २८ सय पाकिस्तानी रुपैयाँ पुगेको छ । त्यस्तै, राज्यका अन्य क्षेत्रमा यसको मूल्य ३२ सय पाकिस्तानी रुपैयाँभन्दा उच्च स्तरमा पुगेको छ ।

इमाम बीबी

जसले सरकारी मूल्यमा आटा किन्न चाहेका छन्, उनीहरुले निकै कठिनाइ उठाउनु परेको छ । यसको बारेमा इमाम बीबी पछिल्लो दुई हप्तादेखि आफ्ना छोराछोरीका लागि सस्तो आटा किन्न भागदौड गरिरहेको बताउँछिन् । तर, हालसम्म उनले आटा किन्न पाएकी छैनन् ।

उनी भन्छिन्, ‘मेरा दुई सन्तान अपाग छन् र अरु अहिले बच्चै छन् । एक जना कमाउन त कमाउँछ मजदुरीको काम गरेर । मजदुरी गर्न पनि कहिलेकाँही मौका मिल्छ, कहिले मिल्दैन् । म आफू अरुको घरहरुमा काम गर्छु ।’

पछिल्ला ८ दिनदेखि बच्चाहरु भोको भएको उनी बताउँछन् । उनी आफूले छिमेकमा मागेर सन्तानलाई थोरै थोरै खुवाउन सकेको बताउँछिन् । दोकानमा आटा महँगो भएको र सस्तो आटा सजिल्यै नपाइएको उनी गुनासो सुनाउँछिन् ।

इमाम बीबी आफू धेरै टाढाबाट पैदल आउने गरेको बताउँछिन् । सस्तो मूल्यमा आटा किन्नका लागि आउनेहरुलाई सरकारले कहिले गाडी जोइन्ट रोडमा आउने भन्छन् भने कहिले चमन फाटकमा त कहिले रेलवे स्टेसनमा आउने बताइन्छ । तर, जब मानिसहरु दौडिएर त्यहाँ पुग्छन्, उनीहरु खाली हात फर्किन बाध्य हुन्छन् ।

उनी भन्छिन्, ‘धेरै समयसम्म पर्खिदा पनि आटा पाइँदैन । त्यसपछि मान्छेले बाध्य भएर सडकलाई बन्द गर्छन् । अनि प्रहरी आइपुग्छ । हामीलाई बिरोध प्रदर्शनबाट प्रहरीले दुई पटकसम्म पक्राउ गरिसकेको छ । तर, उनीहरुले पाइन्छ भनेता पनि सरकारी मूल्यमा आटा पाइएको छैन ।’

सरकारी मूल्यमा आटा किन्ने कोसिसमा समस्या भोगिरहने इमाम बीबी मात्रै होइनन् । उनीजस्तै पाको उमेरका मेहनती मजुदुरहरु आफ्नो परिवार चलाउनका लागि अहिले समस्या भोगिरहेका छन् । यीमध्ये एक खुदाए नजर पनि हुन्, जो क्वेटाभन्दा ८ किलोमिटर टाढा रहेको पूर्वी बाइपास क्षेत्र भूसा मन्डीबाट अत्याधिक जाडो हुँदा हुँदै पनि बिहानै पाँच बजे साइबलका क्वेटा रेलवे स्टेसन पुग्छन् । यसो गर्नुको कारण आटा पाउनेहरुको लाइनमा शीर्ष स्थानमा बस्न पाइयोस भनेर हो ।

सात घण्टासम्म लगातार पर्खिरहँदा पनि जब सुपथ मूल्यको आटा ल्याउने गाडी त्यहाँ नआउने घोषणा हुन्छ, तब नजर र इमाम बीबीजस्ता व्यक्तिहरुको अनुहारमा निराशा र रिस एकसाथ झल्किरहेको हुन्छ ।

नजर भन्छन्, ‘म आफ्नो परिवारका १० जनालाई पुग्ने गरि मिहेनत मजदुरी गर्छु । यहाँ आटाको पखाईमा बस्नुपर्दा न म मजदुरी गर्न जान पाएको छु , न यहाँ सस्तोमा आटा नै पाइएको छ जसका लागि मैले काम छोडेर आएको थिएँ ।’

उनी लाइनमा पहिलो स्थानमा ठाउँमा बनाउनका लागि बिहानै पाँच बजे आएको बताउँछन् । आफूले बिहानको नमाज रेलवे स्टेसनकै मस्जिदमा गरेको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘सुपथ मूल्यको आटाका लागि म १० दिनबाट आइरहेको छु । तर, मैले अहिलेसम्म आटा पाएको छैन ।’

उनी आफूले बजारबाट महंगो मूल्यमा आटा किन्न नसक्ने बताउँछन् । जसकारण उनी सस्तो र सुपथ मूल्यमा सरकारले वितरण गर्ने आटाकै लागि मरिहत्ते गरेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘१० दिनदेखि हामी चामलमाथि गुजारा गरिरहेका छौं । तर, चामल आटाको तुलनामा हामी गरिबका लागि धेरै महंगो पर्छ ।’

बलुचिस्तानमा पछिल्ला दुई तीन वर्षमा आटाको कमिका कारण यसको मूल्य निरन्तर बढिरहेको छ । तर, बलुचिस्तान सरकार र आटाको कारोबार गर्ने व्यापारीहरुले भने अहिलेको अवस्था निकै गम्भिर भएको बताउँछन् ।

बलुचिस्तान आटा डिलर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष सैयद खुदायदाद आगाले बताएअनुसार पछिल्लो एक सातामा नै आटाको मूल्यमा प्रति २० किलो ५ सय पाकिस्तानी रुपैयाँसम्मको वृद्धि भएको छ भने दुई हप्ताको अन्तरालमा यो मूल्य ७ सय रुपैयाँसम्म वृद्धि भएको छ ।

आटाको वर्तमान संकटको कारणबारे पाकिस्तान फ्लोर मिल्स एसोसिएसनका पूर्व अध्यक्ष बदरुद्दीन काकड भन्छन्, ‘बलुचिस्तानलाई अहिले पनि जनसंख्याको आधारमा सय किलोका डेढ करोड आटाका बोराहरु आवश्यक छ । तर, बलुचिस्तानमा गहुँको वर्षेनी उत्पादन एक करोड बोरा मात्रै छ ।’

हुन त बलुचिस्तानमा गहुको खेती निकै कम हुने होइन् । तर, यहाँ मानिससँग गहुँलाई लामो समयसम्म सुरक्षित राख्नका लागि कुनै व्यवस्था छैन । जसकारण किसानले यसलाई छिटोभन्दा छिटो बेच्न खोज्ने गरेको काकड बताउँछन् ।

काकड भन्छन्, ‘अहिलेको चालु वर्षमा बलुचिस्तानमा सरकारले गहुँ किन्नमा ढिलो गरेको छ । यसबाहेक सिन्ध सरकारले गहुको बिक्रीमा जुन मूल्य तय गरेको थियो, त्यो बलुचिस्तानको मूल्यभन्दा निकै धेरै छ । जसकारण नसीराबाद डिभिजनका किसानहरुले आफ्नो गहुँ सिन्धमा बेचेका छन् ।’

उनले बताएअनुसार चालु आर्थिक वर्षमा बलुचिस्तान सरकारले चार महिनाको अन्तरालमा पाँच लाख बोरा गहुँ खरिद गरेको छ, जुन मागको तुलनामा एकदमै न्युन हो ।

बलुचिस्तानको खाद्य विभागका अधिकारी जाबिर बलोचले बताएअनुसार डलरको रेट बढेका कारण र युक्रेनरुस युद्धका कारण सरकारी मूल्यको तुलनामा खुल्ला बजारमा गहुँको मूल्य निकै धेरै थियो । जसकारण किसानहरुले आफ्नो गहुँ निजि व्यापारीलाई बेचेका छन् ।

पिठो उत्पादक व्यापारी र आटा डिलर्स एसोसिएसनका मानिसहरुले बलुचिस्तानमा आटाको मूल्यको जिम्मेवारी सिन्ध र पञ्जाबसँग बलुचिस्तान सरकारमाथि लगाइरहेका छन् । बलुचिस्तानका खाद्य मन्त्री जमरुक खानले केन्द्र सरकारबाहेक पञ्चाब र सिन्ध सरकारलाई पनि दोषी मान्दै केन्द्रसँगै दुवै राज्य सरकारलाई बलुचिस्तानमा गहुँ दिनका लागि ढिलाई गरेको आरोप लगाएका छन् ।

उनकाअनुसार बलुचिस्तानमा यो समय एउटा मात्रै नभएर दुई चार वठा असहज स्थिति सामुन्ने आएको छ । जसकारण केन्द्र सरकार र पञ्जाब तथा सिन्ध सरकारले बलुचिस्तानलाई एक्लै छाड्न नहुने उनी बताउँछन् ।

खाद्य विभागका निर्देशक जनरल जफरुल्लाहले बताएअनुसार बलुचिस्तानको नसीराबाद क्षेत्रमा गहुँको उत्पादन वर्षेनी एक करोड बोरा भएतापनि यो वर्ष मौसममा भएको परिवर्तनका कारण गहुँको मूल्य ३० प्रतिशत घटेको छ । उनी भन्छन्, ‘यो बाहेक खाद्य विभागले अर्थ विभागमार्फत रकम बिनियोजन गर्नमा पनि ढिलाई भएको छ । हामीलाई पैसा दिएपछि मात्रै हामी किन्न सक्छौं । हामीलाई अप्रिलको अन्त्यमा पैसा दिइएको थियो । तर, किसानलाई आफ्नो व्यक्तिगत खर्चबाहेक अन्य ऋण पनि तिर्नुपर्ने हुनछ । जसकारण किसानहरुले यो समयमा गहुँ बेचिसकेका थिए ।’

उनी पाकिस्तानका प्रधानमन्त्री, सिन्ध र पञ्जाब राज्यका मूख्यमन्त्रीहरु सामुन्ने अपिल गर्दै यो असहज अवस्थामा बलुचिस्तानलाई एक्लै छाड्न नहुने बताउँछन् ।