चैत १ गते । लामो समयदेखि व्यावसायिक रूपमा अदुवा खेती गर्दै आएका बडीकेदार गाउँपालिका–३ का उपेन्द्र मल्लले उत्पादन गरेको ६० क्विन्टल अदुवा खरिद गर्न झापादेखि एक जना व्यापारी उहाँको बारीमा नै पुग्ने गरेको पाइएको छ ।
सडक यातायातको सहज पहुँच र वार्षिक रूपमा अदुवाको उत्पादन वृद्धिसँगै कृषक मल्ल जस्तै व्यावसायिक रूपमा अदुवा खेती गर्दै आउनुएका किसानको खेतबारीबाटै व्यापारीले अदुवा खरिद गरेर लैजाने गरेका छन् ।
स्थानीयस्तरमा व्यावसायिक रूपमा अदुवा उत्पादन गर्दै आएका कृषक मल्लले भन्नुभयो, “काठमाडौँ, पूर्वमा विराटनगर, झापासँगै छिमेकी मुलुक भारतका विभिन्न स्थानबाट समेत अदुवा खरिद गर्न गाडी लिएर व्यापारीहरू घरसम्मै पुग्छन् ।”
स्थानीयस्तरमा उत्पादन भएको अदुवा बिक्रीका लागि बजारको समस्या नभएपछि अदुवा उत्पादन गर्ने किसानको सङ्ख्या पनि बर्सेनि बढ्दै जान थालेको छ । डोटीमा सबैभन्दा बढी अदुवा उत्पादन हुने क्षेत्रका रूपमा बडीकेदार गाउँपालिकालाई लिइएको छ ।
बडीकेदारसँगै बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका र जोरायल गाउँपालिकामा अदुवा उत्पादन हुने गरेको छ । अदुवा उत्पादनका क्रममा किसानले रासायनिक मलको प्रयोग गर्दैनन् । प्राङ्गारिक मलको प्रयोग गरेर यस क्षेत्रमा अर्गानिक हिसाबले अदुवा उत्पादन हुँदै आएको कृषकले बताएका हुन् ।
बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका–२ मा अदुवा उत्पादनमा संलग्न स्थानीय कृषक पुष्कर बोहराले भन्नुभयो, “त्यसै पनि आवश्यक परेको समयमा स्थानीय बजारमा रासायनिक मल पाइँदैन, हामीले पहिलेदेखि नै घरमै पाइने गोठेमल प्रयोग गर्दै आएका छौँ । हामीले उत्पादन गर्ने अदुवालाई उपभोक्ताले अर्गानिक अदुवाका रूपमा लिने गरेका छन् ।”
अदुवाका लागि मल धेरै चाहिने भएकाले वर्षैपिच्छे जमिन फेर्नुपर्ने हुन्छ । उत्पादनका क्रममा किसानले प्राङ्गारिक मल मात्रै प्रयोग गरेका कारण यस क्षेत्रमा उत्पादन हुने अदुवालाई उपभोक्ताले अत्यधिक मन पराउने गरेको धनगढीका अदुवा व्यापारी पुष्कर जोशीले बताउनुभयो ।
व्यवसायी जोशीले भन्नुभयो, “डोटीमा उत्पादन हुने अदुवाको माग बजारमा राम्रो छ । धनगढीदेखि देशका विभिन्न स्थानका साथै भारतमा समेत यहाँको अदुवा बिक्रीका लागि पठाउने गरेका छौँ ।”
जिल्लाका ग्रामीण क्षेत्रसम्म सहजै यातायात र ढुवानीको व्यवस्था, बजारसम्मको सहज पहुँच र आम्दानी पनि राम्रै हुने गरेका कारण डोटीमा किसानले बर्सेनि अदुवा खेतीलाई व्यावसायिक रूपमा गर्दै आएका छन् ।
कृषि ज्ञान केन्द्र डोटीका निमित्त कार्यालय प्रमुख गङ्गादत्त अवस्थीका अनुसार यस जिल्लामा आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा ८५० हेक्टर जमिनमा अदुवा खेती गरिएकामा १३ हजार २४६ मेट्रिक टन अदुवा उत्पादन भएको छ ।
त्यस्तै आव २०७८/७९ मा ८४५ हेक्टर जमिनमा अदुवा खेती गरिएकामा १३ हजार एक सय मेट्रिक टन र आव २०७७/७८ मा ७८० हेक्टरमा अदुवा खेती गरिएकामा ११ हजार सात सय मेट्रिक टन अदुवा उत्पादन भएको थियो ।
अदुवा बढी उत्पादन हुने विभिन्न क्षेत्रलाई अदुवा पकेट क्षेत्रका रूपमा विकास गर्ने तयारी भइरहेको छ । किसानले गत वर्ष प्रतिकिलो ७० रुपियाँदेखि १३० रुपियाँसम्ममा अदुवा बिक्री गरेका थिए ।
उत्पादन बढ्दै गए पनि भण्डारणको व्यवस्था हुन नसक्दा अदुवा उत्पादनलगत्तै बिक्री गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ । अदुवा भण्डारणको उचित व्यवस्थापन हुन सकेमा बेमौसममा आफूले मागेको मूल्य लिन सकिने किसान बताउँछन् ।
