स्वर्ग र नर्क बारे विभिन्न जनविश्वास छ । स्वर्ग भन्नेबित्तिकै धर्म गर्ने मान्छे मृत्युपछि देवलोकमा पुगेर आनन्दले देवताको समीपमा बसिरहेको र नर्क भन्नेबित्तिकै डरलाग्दो यमराजले कराहीको तेलमा हालेर भकभकी उमालिरहेको हामी कल्पना गछौर्ं ।
स्वर्ग सुरम्य, सुगन्ध र अमरावती हुन्छ भने नर्क रुखो, उजाड, उराठ लाग्दो र भयानक भन्ने हामीमा विश्वास छ । त्यसैले स्वर्गलाई पुण्यात्मा र सत्कर्मीहरू मृत्युपछि सुख भोग गर्न जाने देवलोक भन्ने गरिन्छ भने पापी वा दुराचारीहरूलाई मरेपछि सजाय दिइनेलाई नरक भन्ने गरिन्छ ।
यो सदियौंदेखि भनिंदै र सुनिंदै आएको कुरा मात्र हो । कोही त्यहाँ पुगेर आफ्नो अनुभव बाँडेका छैनन् । तर आज जीवन भोगाइकै क्रममा एक किरात सभ्यताभित्र पर्ने कुलुङ जातिले अँगालेको संस्कारको चर्चा गर्दैछु । कुलुङ जातिमा गरिने एक प्रकृति पूजालाई तोस भनिन्छ । त्यही तोसले स्वर्ग र नर्कको बारेमा केही अनुभूति गराउँछ ।
